t.JHenry Scott Holland, v.J.W,Schulte Nordholt, m.‘Picardy’;LbK gz.280;LB 1008;

Gezang 1008 en de Boerenoorlog

In 1899 verklaarden de Boerenrepublieken in Zuid-Afrika de oorlog aan het British Empire. Deze ‘Tweede Boerenoorlog’ werd in 1902 door de Britten gewonnen. Het was een bloedige strijd die het leven kostte aan 25.000 Boeren en 22.000 Engelsen. De nationalistische Nederduits-Gereformeerde predikant Jozua Francois Naudé was één van de Boerenstrijders en mede- oprichter van de Afrikaner Broederbond die aan de basis stond van de Apartheid waartegen zijn zoon Christiaan Frederik Beyers Naudé (1915- 2004) zich later zo fel zou verzetten. Kort na het einde van de Boerenoorlog schreef Henry Scott Holland (1847- 1918), kanunnik van St. Paul’s Cathedral in Londen, het lied dat we in Nederland kennen als ‘Rechter in het licht verheven’. De vertaler, Jan Willem Schulte Nordholt, schrijft erover: Uit zijn lied proeft men iets van onzekerheid en schuldbesef over alles wat er gebeurd is, maar zijn geloof aan de Engelse missie is niet verdwenen. Het empire moet gezuiverd worden, daar gaat het hem om.’ […] In de vertaling heb ik uiteraard de noties van het Britse rijk weggelaten. Het lied boeide mij toch, ik hoorde er het hunkeren in naar gerechtigheid, hoe ook ingekapseld in de beperktheid van een Engelse dominee van toen. Waar de dichter aan het empire dacht, heb ik vertalende aan de mensheid gedacht, en men zou mogen zeggen dat het zo meer een bewerking dan een letterlijke vertaling is geworden.

Prayer for the Nation

De melodie

In Engeland wordt de Prayer for the Nation meestal gezongen op de melodie Rhuddlan (bij ons bekend door LB 769: ‘Eens als de bazuinen klinken’). De combinatie met de tune Picardy, zoals bij LB 1008 , komt in de engelstalige hymnals veel minder vaak voor (o.a. in The Church Hymnary, 1927). In Engeland zijn de verbintenissen tussen liedteksten en -melodieën over het algemeen minder hecht dan op het vasteland van Europa, maar in dit geval maakt het toch wel erg veel uit, welke melodie men kiest. Wie zoekt naar een bewijs van de stelling dat de zeggingskracht en betekenis van een tekst kunnen veranderen door de gebruikte melodie, heeft hier een schoolvoorbeeld bij de hand. Probéér het maar eens: de resolute, martiale majeur-melodie Rhuddlan of het meditatieve mineur van Picardy! Veel uitleg is daar niet meer bij nodig… Een groot aantal melodieën in het English Hymnal (1906) hebben we te danken aan het speurwerk van Ralph Vaughan Williams (RVW), die als muziekredacteur betrokken was bij de totstandkoming van deze bundel. Hij combineerde allerlei teksten en melodieën naar eigen smaak en inzicht, en putte daarbij niet alleen uit Engelse Hymn Tunes, maar ook uit melodieën die hij in andere bronnen vond (zie Ralph Vaughan Williams en The English Hymnal). De melodie Picardy hoort oorspronkelijk bij een geestelijk volkslied uit Frankrijk: ‘Jésus Christ s’habille en pauvre’. Het is een ballade over Jezus die, in de gestalte van een arme zwerver, bij een huis aanklopt en om wat eten en onderdak vraagt. De man wijst hem bot af, maar de vrouw toont mededogen, voedt en laaft hem en geeft hem een slaapplaats. In de laatste strofe wordt aan de vrouw het Paradijs beloofd en wordt de man naar de hel verwezen… Dans trois jours vous mourerez, En paradis vous irez; Et votre mari, Madame, En enfer ira brûler. RVW trof het lied aan in de bundel Chansons populaires des Provinces de France, notices de Champfleury 1 , accompagnement de piano par J.B. Wekerlin (sic). Het is een fraai uitgegeven boek, verlucht met litho’s van verschillende kunstenaars. Jean-Baptist Weckerlin 2 was volkslied- onderzoeker. Als een Ate Doornbosch avant la lettre, noteerde hij alle gegevens, ook de naam van degene die het lied uit haar herinnering had voorgezongen, namelijk mevrouw Dupont, afkomstig uit de regio Picardië: ‘Jésus Christ s’habille en pauvre’ et ‘La belle est nu jardin d’amour’ furent chantées souvent en petit comité par madame Pierre Dupont, Picarde d’origine qui avait retrouvé dans son souvenir ces poëmes de son enfance. Vaughan Williams vond het een fraaie melodie en gebruikte haar voor EH 318, ‘Let all mortal flesh keep silent’. Naar Engelse traditie gaf hij de melodie een naam die verwijst naar de herkomst: Picardy. Behalve voor ‘Let all mortal flesh’ wordt de melodie in andere hymnals dus ook gebruikt voor ‘Judge eternal’. De samenstellers van het Liedboek voor de Kerken vonden deze melodie geschikter voor dit gebed om vrede dan het enigszins martiale Rhuddlan.

1.Champfleury: pseudoniem van Jules François Felix Fleury-Husson (1820-1889). 2.Jean-Baptiste Théodore Weckerlin (1821-1910), componist, koordirigent en volksliedonderzoeker.

Samenvoeging van twee artikelen uit M&L 2004 nr.10 (liedtekst) en M&L 2010 nr.5 (melodie).