Augustinus en de videoclip

Made with Xara Web Designer+

Gepubliceerd in M&L 2007 nr.2.

Hoe groot is de invloed van vechtfilms, gewelddadige computergames en videoclips vol agressie op kinderen en jongeren? Het is een discussie die steeds opnieuw gevoerd wordt. Sommigen menen dat we de toenemende verruwing in de maatschappij en de vele gevallen van ‘zinloos geweld’ voor een groot deel moeten toeschrijven aan de uitwassen van de huidige beeldcultuur. Vooral de videoclips waarin sex en geweld op een al bijna vanzelfsprekende manier met elkaar worden verbonden, hebben volgens hen een gevaarlijke invloed op het denken en handelen van jonge mensen. Anderen voeren aan dat kinderen heus het verschil wel zien tussen een echte oorlog en een computerspelletje waarin je zoveel mogelijk virtuele tegenstanders overhoop moet schieten, – al zien die games er tegenwoordig wel griezelig echt en bloederig uit. Soms zie je zulke stuitende beelden dat je bijna weer zou terugverlangen naar een gedegen filmkeuring en een strenge censuur, in plaats van die malle symbooltjes: (Bij het spinnetje dacht ik aanvankelijk dat het om natuurfilms ging, maar het blijkt “eng” te betekenen.) Ondertussen ìs er al wel censuur, maar die richt zich op volstrekt belachelijke onderwerpen. In de kostelijke Tom en Jerry tekenfilmpjes komen een paar scenes voor waarin de kat uitdagend een sigaretje opsteekt. Die scenes moeten er nu worden uitgeknipt wegens de slechte invloed op kinderen! In een Engels toneelstuk over Winston Churchill mag de hoofdpersoon niet roken, stel je voor! Op een poster van de Bibliothèque Nationale in Frankrijk staat een portret van Jean-Paul Sartre waarop de sigaret is weggeretoucheerd. Het moet nog een heel karwei geweest zijn, want meestal was het hoofd van deze filosoof geheel in rookwolken gehuld… Volgens mij kunnen deze lachwekkende maatregelen slechts één ding betekenen. Op de èchte problemen van de moderne samenleving hebben we kennelijk geen greep meer, en dus richten we ons quasi-flink op allerlei onbenulligheden. Tom en Jerry verknippen, Churchill zijn sigaar afpakken, – wat geruststellend toch dat we zulke daadkrachtige bestuurders hebben! Alypius Het probleem is niet nieuw. In de Confessiones, de Belijdenissen van de kerkvader Augustinus, komt een verhaal voor over Alypius. Alypius was een leerling en vriend van Augustinus; beiden werden gedoopt door bisschop Ambrosius van Milaan, in de Paasnacht van het jaar 387. (Volgens de legende zou in die nacht het Te Deum ontstaan zijn: Ambrosius en Augustinus, vervuld van Gods Geest, zouden het samen al improviserend in beurtzang hebben gezongen!) Augustinus vertelt hoe Alypius als jonge man op een dag door zijn vrienden werd uitgenodigd om mee te gaan naar een gladiatorengevecht in de arena. Eigenlijk had Alypius daar principiële bezwaren tegen, maar hij wilde zijn vrienden niet teleurstellen. Ach, dacht hij, als ik mijn ogen dichtdoe en mijn geest ervoor afsluit, kan ik best een keer met ze meegaan. Tijdens één van de gevechten begint het publiek luid te juichen. Alypius, nieuwsgierig geworden, kijkt toch even tussen zijn vingers door, en ziet hoe één van de zwaardvechters gruwelijk verminkt ter aarde stort. ‘En op dat ogenblik’, schrijft Augustinus, ‘werd hij in zijn ziel zwaarder getroffen dan de gladiator in zijn lichaam. […] Want met het zien van dat bloed dronk hij ook een diepe teug onmenselijkheid in. Et non erat iam ille qui venerat – En hij was al niet meer dezelfde man als toen hij kwam…’ Is het zien van gewelddadige beelden schadelijk? Volgens mij heeft Augustinus die vraag meer dan 1600 jaar geleden terecht bevestigend beantwoord.

Augustinus en de videoclip

bladeren

Deze column schreef ik in 2007. Van drill-rap had ik toen nog nooit gehoord, de cancel culture bestond nog niet, en de beeld- kwaliteit van de video-games is sindsdien nog realistischer geworden. Hoewel de aan- gehaalde voorbeelden dus al bijna vijftien jaar oud zijn, heb ik de tekst van deze column toch ongewijzigd overgenomen. Het onderwerp is nog steeds onverminderd actueel.