‘VeniCreatorSpiritus’iszondertwijfeldemeestwijdverbreideenmeestgezongenmiddeleeuwsehymne.Inhet BreviariumRomanumishetdevastehymnevoordegehelePinksterweek,nietalleenindeVespers,maarookindeTerts (volgensHandelingen2werddeGeestimmersuitgestortophetderdeuurvandedag!).BovendienishetVeniCreator opgenomeninhetritueelvandeverschillendewijdingsplechtighedenvanpaus,bischoppenenpriesters.Inde Middeleeuwen ging het zingen van de Pinksterhymne gepaard met plechtige rituelen: wierook, kaarsen en klokgelui.
I. De melodie
Twee versies
InhetLiedboek-Zingenenbiddeninhuisenkerk(LB)komthet‘VeniCreator’intweeversiesvoor.Ikvolstahiermetde weergave van het eerste couplet en de bronvermelding die in het LB onder het lied staat.Ikstelmijvoorhoeeengeïnteresseerdekerkgangerdeinformatiemoetinterpreterendieonderhetliedstaat.Voorwat betreftdetekstvanbeideliederenisdeinformatieduidelijk;hetgaatomdeoudeLatijnsehymne‘VeniCreatorSpiritus’, waarvandeauteurnietbekendis1.DetekstlinksiseenvertalinguithetLatijndoorJ.W.SchulteNordholt.Hijwasbepaald nietdeeerstediedatdeed;indezestiendeeeuwheeftLutherdehymnealinhetDuitsvertaald,endieDuitsetekstisdoor dezelfdevertalerookweernaarhetNederlandsovergezet.Eenvertalingvaneenvertalingdus,diezienwerechts.Leuk om te vergelijken: wat stond er in het Latijn, wat heeft Luther daarvan gemaakt etc. We zullen dat straks doen.Raadselachtigerisdebronvermeldingm.b.t.demelodie.Jehoeftgeenafgestudeerdmusicoloogtezijnomteziendatlinks enrechtseigenlijkpreciesdezelfdewijsisafgedrukt;denotenzienweliswaarerandersuit,maardemelodieisidentiek. HetenigeverschilisdatLB670meteenlangerenootbegint.Tochstaatbijdeenemelodie‘9eeeuw’enbijdeandere ‘1539’,eentijdsverschilvanzevenhonderdjaar.HeeftLutherdemelodiegewoongekopiëerdenovergezetineenwat ‘moderner’ notenschrift? Hier klopt iets niet…
Een rijk versierde hymne
VeelmensenzullenbijdeLatijnsetekstvanhet‘VeniCreator’eenheelanderemelodieinhethoofdhebben,eenmeer ‘versierde’, melismatische vorm (Cisterciënzers, twaalfde eeuw):N.B.Bijdeverderebesprekingvandemelodiegaikuitvan deoorspronkelijkenotatievanuitg,zondervoortekens.Inde huidigeliedboekenishetliedmeestaleentoonlager genoteerd.Bij de Latijnse Gezangen achter in de bundel Gezangen voor Liturgie (GvL 847) vinden we onderstaande transcriptie van deze melodie:Ondankshetfeitdatdemelodiezichnauwelijksonderde grondtoongbeweegt,isdezewijstochhypomixolydisch,omdat nietdekwint(d)hierdedominantsfunctievervult,maarde kwart(c);ziebijvoorbeeldPsalm139uithetGeneefsePsalter. (Hetisdusdeachtstemodusennietdezevende,–zoals sommigeonderzoekersbeweren,omaandatgetaldanooknog een mooie symbolische betekenis toe te kennen...)Deheletoonsafstandtussenfinalisenondersecunde(g-f-g),en deverdektetritonusb-findelaatsteregel,gevenhetliedzijn open,vreugdevollemaartegelijkookenigszinsplechtige karakter. Helaasisaandetraditionelegregoriaansenotatiealleende toonhoogteaftelezenenniethetoorspronkelijkeritme.Sedert delateMiddeleeuwenwerdenmelodieënalsdezeequaaluitgevoerd(zoalsopbijgaandeopname),datwilzeggenmet alle noten ongeveer even lang. En zó zal Luther de hymne gekend hebben en als monnik hebben meegezongen.ToenhijalsReformatorwerkteaandeliturgieindelandstaal,ennaarliederenzochtdiehijdegemeenteindemondzou kunnenleggen,was‘VeniCreator’éénvandeeerstegezangendiehijvertaalde.Maaralsjedetekstverduitst,moetjeook bijhetnoterenvandemelodie‘dasVolkaufsMaulschauen’,vondhij.Tenbehoevevandegemeentezangheefthijde melodiedaaromvereenvoudigdensyllabischgemaakt,‘entcoloriert’,datwilzeggendemelisma’s,de‘versieringen’ gesnoeid,endemelodiebeperkttotdehoofdnoten.Zokomthijtoteeneenvoudige,strakkevormdiedichttegenhet volksliedaanligt.Opvallendis,dathijeenkleinewijzigingaanbrengtindestrofevorm.Bijhemheeftdelaatsteregelgeen achtmaarzevenlettergrepen.Daardoorontstaateenritmischeonregelmatigheidindemelodie.Deritmischeeen-vormigheidwordtevendoorbrokendooreensyncope.(IndeNederlandsevertalingontbreektdezeonregelmatigheid;daar hebben alle regels acht lettergrepen.)Luthermaakthierprachtiggebruikvandeweidse,openklank vandemodus.Letbijvoorbeeldopdewerkingvandedalende grotedrieklankc-a-findelaatsteregel,eenindeachtste kerktoonveelgebruikte‘bouwsteen’(zoweldalendalsstijgend; ziebijvoorbeelddeintroitus-antifoonvandeeersteAdvents-zondag, ‘Ad te levavi’, of het Agnus uit Mis XIV). OverigensheefthetLutherenigeoefeninggekostvoorhij‘de slagtepakkenhad’endemelodieoptrefzekerewijzewistte ‘besnijden’.Erbestaatnamelijkeeneerdereversievanditlied, waarin Luther nog niet helemaal de ideale vorm had gevonden.InDasErfurterEnchiridion(1524)zienweLutherseerstepogingomdemelodievan‘VeniCreator’tebewerkentoteen eenvoudig,syllabischliedvoorgemeentezang.Opvallendzijndekorteopmateninderegels2,3en4,zoalsbij‘Vom Himmel hoch da komm ich her’, en verschillende andere liederen:Lutherheeftzijneerste‘probeersel’naderhandopeenovertuigendemanierverbeterd.Hijheeftdusniet,zoalsde gegevensonderLB360enLB670lijkentesuggereren,eennegende-eeuwse,syllabischemelodieeenvoudigweg gekopieerdineenmodernernotenschrift,maarhijheeftduidelijkmoetenzoekennaardejuistemanieromeen melismatische melodie uit de kloosterliturgie te bewerken tot een eenvoudig syllabisch gemeentelied.DatdemelodiezoalsgenoteerdinLB360uitdenegendeeeuwzoustammen,wordtdoorgeenenkelebronondersteund. Hetlijkteropdatdeliedboekredactie,opbasisvandemelodievanLuther,eennegende-eeuwse‘oerversie’heeft verzonnen…
Het gereconstrueerde ritme
Hierbovenschreefikaldatdemelodieënvan‘VeniCreator’enanderevergelijkbarehymnenvanafdelateMiddeleeuwen equaalwerdenuitgevoerd.Enindenegentiendeeeuw,ineenminofmeer‘geromantiseerde’opvattingoverhetgrego-riaans, werd deze uitvoeringswijze zelfs gezien als de kenmerkende ‘zwevende’ of zelfs ‘onaardse’ schoonheid ervan.DehymnenuitOudheidenvroegeMiddeleeuwenzijnstrofische gedichtenmeteenstrengmetrum.Hetligtdusvoordehanddat zeookineenstrakritmegezóngenzijn.Jekoner‘indemaat’op lopen; denk aan de processiehymnen. Melisma’skomenbijdeoudstemelodieënweinigvoor,enwel voornamelijkopdelangelettergrepen.Eenternaire(driedelige) ritmischeinterpretatieligtdusvoordehand.Ziebijv.LB204en 572. Lateremelodieënhebbendemelismenbijvoorkeuropde onbeklemtoondelettergrepen.Daniseenbinaireinterpretatie aannemelijker.2VeniCreatorSpiritusisdaarvaneenduidelijk voorbeeld.Inregel1,2en4zijnhetalleenonbeklemde lettergrependieeenmelismakrijgen.Regel3isuitzonderlijk;de rijkere‘volle’versiering,ookopwoordaccenten,illustreertde tekst ‘vervul met genade van boven’. Zó(metslechtseenkleinevereenvoudiging)staathetlied,indevertalingvanSchulteNordholt,inhetLiedboekvoorde Kerken(LbK237).IkvonddatéénvandeleukedingeninhetLbK:datdemelismatischegregoriaanseversieenLuthers daaruit afgeleide meer volkstümliche, syllabische melodie (LbK 239) naast elkaar mochten bestaan.237 Kom Schepper, Geest, daal tot ons neer239 Kom Schepper, God, o Heilge GeestHetisbuitengewoonjammerdatdemelismatischeversievanLbK237nietinhetLBisovergenomen,endatinplaats daarvandemelodievanLutherinfeitetweekeerisafgedrukt,deenekeerquasi-gregoriaansgenoteerd(‘9eeeuw’),de anderekeermensuraal(‘1539’).VolgensAntonVernooij,éénvande(rooms-katholieke)adviseursvanderedactievanhet LB,isditgebeurdisuitoecumenische,praktischeenpastorale[sic]motieven,endaaromverwachthijvankerkmusicidie kritiekhebbenopdezekeuzeeen‘begripvolleenwelwillendehouding’.VolgenshemwerdLbK237tochalbijnanooit gezongen,endaarbijwasderedactievanmeningdatdezemelodietemoeilijkwasvoorveelgemeentes.Overdedatering meldthijdatoudemelodieënvaakinverschillendeversieszijnovergeleverd,enomaantegevendatdemelodievanLB 360inelkgevaleenoudeoorsprongheeft,isonderdezesyllabischeversie‘9eeeuw’gezet.IndiezinachtVernooijinhet LB zowel de notatie van het ‘Veni Creator’ als de summiere hymnologische plaatsing juist. Delezermagzelfzijnconclusietrekken,maarikmoetbekennendatikzoveel‘welwillendheid’nietkanenwilopbrengen. VanuitmijneigenervaringalskerkmusicusmeenikdeconclusiedatLbK237temoeilijkis,temoetentegenspreken.En anderskunjeinbeurtzangtussencantorijengemeentedetweemelodieënafwisselen.Enhetistochgewoonleukom, bijvoorbeeldineenzangdienst,degemeente tekunnenlatenzien–enhoren–hoede liederen van Luther ontstaan zijn?Zomoetenweveel‘leuke’eninteressante detailsuithetLiedboekvoordeKerkenvan 1973misseninhetLiedboek-2013zieook bijdatanderegrootse(envrolijke!)Pink-stergezang Veni Sancte Spiritus.BijhetliedvanLutherzienweooknogeen verschillend jaartal in de bronvermelding. LB670vermeldt‘Wittenberg1539’,terwijl LvK239terechteeneerderjaartalnoemt, métdetitelvanhetbetreffendeliedboek: Geistlicheliederauffsnewgebessert,Witten-berg1533.DedrukkerwasJosephKlug,in dewandelingwordthetboekjedanookhet KlugscheGesangbuchgenoemd.Deeerste druk(1529)isverlorengegaan,detweede druk door Klug is van 1533, zie voorbeeld.4Erbestaatooknogeenietseerderedrukuit1531,metdezelfdetitel,inclusiefdeplaatsnaamWittemberg,maargedruktinErfurt doorAndreasRauscher.Inelkgevalisdemelodievroegertedaterendan1539.Dehuidigegezangboekenhanterenverschillende jaartallen:hetEvangelischesGesangbuch(EG)noteert1529(naardeverlorengeganeeerstedruk),debijbehorendeLiederkunde zumEGgeeft1531(naardeherdrukuitErfurt),hetLiedboekvoordeKerkennoemt1533plusdevolledigetitelvanhet‘Klugsche Gesangbuch’, en het Liedboek vermeldt Wittenberg 1539.
II. De tekst
Delatijnsetekstendemelodievandezehymnezijnwaarschijnlijkgelijk-tijdigontstaan,vermoedelijkindenegendeeeuw.Deoudsteschriftelijke bronvandetekstdateertechterpasuitdetiendeeeuwendevroegste melodie-notatie is, zoals we zagen, uit de twaalfde eeuw.Dedichterisonbekend,maarerisrondomtekstenmelodieallerlei legendevormingontstaanenhetliedisindeloopdergeschiedenisaan verschillendeauteurstoegeschreven.Degrotekrachtvanhetliedende bijzondereindrukdiehetaltijdopdemensengemaaktheeft,ligtvolgens prof.GerardvanderLeeuw‘indevolstrekteafwezigheidvanalle bespiegeling,indedirecteaanroepingvandeGeest,Wienstegenwoor-digheidalsrealiteitervarenwordt.Dezedirectheid,welkehetliedplaatstin dereeksvandeoerouderoepliederen,deepiklesen,diedegodheidmet woordentoondwongendegelovigentebezoeken,doetechtergeenszins afbreukaanderijkeinhoudvanhetgedicht,datopwaarlijkmonumentale wijze der leer van de Heilige Geest ontwikkelt’.5Inderdaad,hetVeniCreatoriseenprachtigonderwerpvooreen‘liedpreek’; dehelepneumatologiekanaandeordekomen,deleervandeHeilige Geest,nietalsdogmatischleerstukmaareerderdoxologisch,lofprijzenden biddend.Uiteraardverwijsthetliednaarverschillendebijbelplaatsen,zoalsJesaja 11:2,overdezevengavenvandeGeest.Deregelwaarinsprakeisvan‘de vingervanGodsrechterhand’(‘dextraeDeidigitus’,strofe3)kanopver-schillendebijbeltekstenbetrekkinghebben.SchulteNordholtheeftinzijn vertalingvooralgedachtaandebekendeikoonvandedoopvanJezusinde Jordaan,waarbijdehandvanGoduitdewolkensteektineenzegenend gebaar. Instrofe6issprakevanVader,ZoonenGeest,waarbijvandelaatste gezegdwordt‘utriusque’:‘vanbeiden’.‘Vanbeidenuitgegaan’,vertaalt SchulteNordholt.Sommigeliturgiehistoriciveronderstellendaaromdatde hymnespeciaalisgeschrevenvoorhetConcilievanAken,inhetjaar809. Opdatconciliekwamhettwistpuntvanhetfilioqueaandeorde.Moestde regelinhetCredoluiden‘[ikgeloof]indeheiligeGeestdievandeVader uitgaat’of‘...dievandeVaderendeZoon(‘filioque’)uitgaat.Karelde Grotebeslistetoendathetfilioqueonmisbaarwasenzelfs‘noodzakelijk voorhetzieleheil’.Destrijderoverwasdaardoorechternietbeslecht;het waszelfsdebelangrijksteoorzaakvanhetGroteSchismavan1054tussen deRooms-katholiekeKerkendeOosters-orthodoxekerken.Inhetoosters-orthodoxe Credo ontbreekt nog altijd het filioque.6Opvallendinde–latertoegevoegde–zevendestrofevanhet‘VeniCreator’isdeverwijzingnaarPasen.Erbestaatookeen andere,meeralgemenedoxologiebijditlied.In1899heeftdeCongregatievoordeRitenechterbepaalddatdePaas-doxologie altijd gezongen moet worden, ongeacht de tijd van het kerkelijk jaar!DestrofevormvandeLatijnsehymneiszeereenvoudig:vierregelsvanachtlettergrepen,zonderrijm(afgezienvan enkele‘toevalsrijmen’).SchulteNordholtheeftinzijnvertalingvanhetLatijnseorigineeldestrofevormgehandhaafd,maar wél gepaard rijm toegepast (aabb). De vertaling van LutherDe‘verdeutschung’dieMartinLuthervanditliedmaakte, verscheenalinhetErfurterEnchiridionvan1524.Wat vooralopvaltishetfeitdatLuthersvertalingvanhetLatijn buitengewoongetrouwis,zelfs‘precieser’dandievan SchulteNordholt,bijvoorbeeldindewoordenunctio(zalving)endigitus(vinger).MaarLutherveroorlooftzich tochooktweebijzondereingrepenindetekst.Zo verwisselthijdestrofen3en4envoegthijinhetvierde coupleteenverwijzingtoenaarhetWoord.Kennelijkwil LuthernogeensbenadrukkendatWoordenGeestbijeen horen.Hijverzettezichaltijdheftigtegendedwepersen geestdrijversdieinzijntijdvelevolgelingenhadden. Mensendiezichuitsluitendberiepenopeeninblazingdoor deGeest,wantrouwdehij:‘…eeninspraakvandeGeest? Devermaledijdeduivelzuljebedoelen!’AlsjedeGeest losmaaktvanhetWoord,danvervaljeingefladderen gedroom(envageesoterie,zoudenwijeraankunnen toevoegen).ZokwamhetWoordduscentraaltestaanin ditlied.ZouLutherdaaromdecoupletten3en4verwisseld hebben?WantnustaathetWoordpreciesinhetmidden! Letookopdealgenoemdeeigenzinnigewijzigingdie Lutherindestrofevormheeftaangebracht;bijhemheeft devierderegelgeenachtmaarzevenlettergrepen!Ikken geenenkeleNederlandsevertalingwaarindezeonregel-matigheidisovergenomen.Hetrijmschemaisnietgepaard maar gekruist (abab).
LbK 237 en 239; LB 360 en 670; GvL 483 en 847
Veni Creator Spiritus – Komm, Gott Schöpfer, Heiliger Geist
Anonymus, 9de eeuw1.Veni creator Spiritus,mentes tuorum visita, imple superna gratia,quae tu creasti pectora.2.Qui paraclitus diceris,donum Dei altissimi,fons vivus, ignis, caritaset spiritalis unctio.3.Tu septiformis munere,dextrae Dei tu digitus,tu rite promisso Patrissermone ditans guttura.4.Accende lumen sensibus, infunde amorem cordibus,infirma nostri corporisvirtute firmans perpeti.5.Hostem repellas longius,pacemque dones protinus,ductore sic te praeviovitemus omne noxium.6.Per te sciamus da Patrem,noscamus atque Filium,te utriusque Spiritumcredamus omni tempore.[7.Deo Patri sit gloria,et Filio qui a mortuissurrexit, ac paraclito,in saeculorum saecula. Amen.]
Vertaling J.W. Schulte NordholtKom Schepper, Geest, daal tot ons neer,houd Gij bij ons uw intocht, Heer;vervul het hart dat U verbeidt,met hemelse barmhartigheid.Gij zijt de gave Gods, Gij zijtde grote Trooster in de tijd,de bron waaruit het leven springt,het liefdevuur dat ons doordringt.Gij schenkt uw gaven zevenvoud,o hand die God ten zegen houdt,o taal waarin wij God verstaan,wij heffen onze lofzang aan.Verlicht ons duistere verstand,geef dat ons hart van liefde brandt,en dat ons zwakke lichaam leeftvanuit de kracht die Gij het geeft.Verlos ons als de vijand woedt,geef, Heer, de vrede ons voorgoed.Leid Gij ons voort, opdat geen kwaad,geen ongeval ons leven schaadt.Doe ons de Vader en de Zoonaanschouwen in de hoge troon,o Geest, van beiden uitgegaan,wij bidden U gelovig aan.[Aan God de Vader zij de eeren aan de Zoon, die uit de dodenis opgestaan, en aan de Geest,in de eeuwen der eeuwen.Amen.]
Luthers ‘Verdeutschung’1.Komm, Gott Schöpfer, Heiliger Geist,besuch das Herz der Menschen dein,mit Gnaden sie füll, wie du weißt,daß ’s dein Geschöpf vorhin sein.2.Denn du bist der Tröster genannt,des Allerhöchsten Gabe teur,ein geistlich Salb an uns gewandt,ein Lebend Brunn, Lieb und Feur.3.Zünd uns ein Licht an im Verstand,gib uns ins Herz der Liebe Brunst,das schwach Fleisch in uns, dir bekannt, erhalt fest dein Kraft und Gunst.4.Du bist mit Gaben siebenfaltder Finger an Gotts rechter Hand;des Vaters Wort gibst du gar baldmit Zungen in alle Land.5.Des Feindes List treib von uns fern,den Fried schaff bei uns deine Gnad,daß wir deim Leiten folgen gernund meiden der Seelen Schad.6.Lehr uns den Vater kennen wohl,dazu Jesum Christ, seinen Sohn,daß wir des Glaubens werden voll,dich, beider Geist, zu verston [verstahn].7.Gott Vater sei Lob und dem Sohn,der von den Toten auferstund,dem Tröster sei dasselb getohn [getan].in Ewigkeit alle Stund.Amen.
Luther vertaald door Schulte NordholtKom Schepper God, o Heilge Geest,daal in de mensenharten neer,zij zijn uw schepselen geweest,herschep hen in genade, Heer.Uw naam is Trooster. Gij geleidto goddelijk geschenk, ons voort,o balsem die ons werd bereid,o bron van vuur, o levend woord.Ontsteek een licht in ons verstanden maak tot liefde_ons hart bereid,geleid met milde vaste handons zwakke vlees in zekerheid.Gij zijt door gaven zevenvoudde vinger van Gods rechterhand,die 's Vaders woord ons toevertrouwtzodat het klinkt in ieder land.Weer van ons ’s vijands list en nijd,en geef ons vrede_in plaats van haat,opdat wij volgen waar Gij leidten mijden wat de zielen schaadt.Maak ons geloof zo vol en schoondat het de Vader leert verstaanen Jezus Christus, ’s Vaders Zoon,o Geest van beiden uitgegaan.Lof zij de Vader, lof de Heerdie uit de dood is opgestaan,de Trooster ook zij lof en eeren heerlijkheid van nu voortaan.
1. Er zijn in de loop van de geschiedenis verschillende mogelijke auteurs genoemd, zoals Rabanus Maurus (aartsbisschop van Mainz, 9de eeuw), Ambrosius van Milaan en zelfs Karel de Grote.
2. Zie het beknopte maar zeer verhelderende artikel over deze materie van dr. Jan van Biezen: ‘Geschie-denis van de hymne’ in Compendium… bij de 491 gezangen uit het Liedboek voor de Kerken, Amsterdam 1977.Bijgaande opname is op mijn verzoek gemaakt door de Schola Cantorum o.l.v. Wim van Gerven (1929-2008).
4. Voor het complete Klug-sche Gesangbuch-1533 zie Digitalisierte Sammlungen der Staatsbibliothek zu Berlin. Het is een klein boekje in een handzaam formaat: 103 x 75 mm.
5. G.v.d. Leeuw, Beknopte geschiedenis van het kerklied, Groningen 1948, pag. 64.
tekst Naar ‘Veni Creator Spiritus’3Vertaling J.W. Schulte Nordholtmelodie 9e eeuw, vroegste overlevering c. 1000
tekst Martin Luther (1483-1546)naar ‘Veni Creator Spiritus’Vertaling J.W. Schulte Nordholt melodie vroegmiddeleeuws / Geistliche liederauffs new gebessert, Wittenberg 1533
3. In het LbK staat de bron-vermelding deels boven de muziek deels onder de tekst. Voor het gemak heb ik ze hier samengevoegd.
Veni Creator, gezongen bij de kroning van Charles III, 6 mei 2023Indekopvandezepaginanoemdeikdebijzonderegelegenhedenwaarbij hetVeniCreatorwordtgezongen:dewijdingvanpaus,bisschoppenen priesters.Maardaarbijvergatikhetbijzonderegevalvaneenkoningdieniet alleenvorstvanzijnlandis,maarookhoofdvandekerk,namelijkde Anglicaanse Kerk.Op6mei2023,tijdensdeCoronationindeWestminsterAbbey,washetVeni Creatorduseenvanzelfsprekendonderdeelvandeliturgie.DeEngelseversie vanhetVeniCreatorteltslechtsvierstrofen(pluseendoxologievantwee regels).DestrofenwerdenachtereenvolgensgezongeninhetEngels,Welsh, ScotsGaelicenIrishGaelic,enopdeProperSarumMelody,d.w.z.zoals overgeleverdindeLatijnseritenvanSalisburyCathedral,dieìngebruik warentotaandeEngelseReformatie,endieopsommigepuntenanderszijn dan de Romeinse ritus.Openkelepuntenwijktdemelodiedanookafvandebijonsbekendeversie; hetmeestopvallendeis,datdetritonusinregel4vermedenwordtdoorde laatste b te verlagen tot bes:
De uitstorting van de Heilige Geest. Houtsnede uit het Klugsche Gesangbuch (fragment).
Oorspronkelijk artikel: M&L 2015 nr. 2. Voor deze website herzien en uitgebreid met illustraties en muziekfragmenten, april/mei 2023.
Veni CreatorPlainsong, mode VIII 1. Come, Holy Ghost, our souls inspire,And lighten with celestial fire.Thou the anointing Spirit art,Who dost thy sevenfold gifts impart. (Welsh)2. O gynorthwyydd oddi fry,rhodd gwerthfawrocaf Duw wyt ti:ffynhonnell bywyd, dwyfol dânenneinia ni a’th ysbryd glân.(Scots Gaelic)3. Fada bhuain iomain ar nàmhAgus builich sa bhad do ghràsÒ, treòraich sinn, a Cheannaird àrdBho bhuaidh gach beud agus cràdh. (Irish Gaelic)4. Go dtí dhíot gurb aithnid dúinnan tAthair Mhac, a Spioraid, a rún,Tú leo an Triúr i néinphearsaCreidimis ionaibh tré bhiotha na mbeatha. Praise to thy eternal merit, Father, Son, and Holy Spirit.
(audiofragment)
6. Zie ook de paragraaf Filioque op de pagina over zondag Trinitatis.